رێکلام و راستی لە کوێدا بە جددی وەربگرین؟
نەجیبە مەحمود
رێکلام و راستی لە کوێدا بە جددی وەربگرین؟
نەجیبە مەحمود
ئەگەر بێلایەنی ببێتە ئامرازێک بۆ پاساوهێنانەوە بۆ بێکردەوەیی، لە ڕاستیدا دەبێتە جۆرێک لە هاوکاری بێدەنگ لەگەڵ دەسەڵات .
بۆچی دەبێت ئەم شێوازە بوەستێنرێت؟
متمانەی گشتی لەدەست دەچێت, کاتێک میدیاکان بێدەنگ دەبن یان بۆ پارە دەفرۆشرێن، بینەر هەڵبژاردەی هەڵە دەکات و کۆمەڵگا لە دیالۆگ و بڕیاردانی ئاگادارانە بێبەش دەبێت.
ئازادی ڕۆژنامەگەری پایەیەکی ئەساسی دیموکراسییە. لاوازکردنی واتە لاوازکردنی توانای حاکمەکان بۆ لێپرسینەوە و کەمکردنەوەی شەفافیەت.
پیشەی ڕۆژنامەگەری .بێبەها دەکرێت ، ئەو نەوە گەنجەی دەچێتە ناو پیشەکەوە، نمونەی ساختە دەبینێت و واز لە ئەخڵاقی پیشەیی دەهێنێت.
بۆ گەڕاندنەوەی متمانە و ڕێگریکردن لەوەی بێلایەنی ببێتە ئامرازێک بۆ قازانج، هەم میدیا و هەم کۆمەڵگا پێویستیان بە هەنگاوی کردەیی هەیە:
بۆ حکومەت و کۆمەڵگەی مەدەنی ، گەرەنتیکردنی ئاسایش و ئازادی پیشەیی: کۆتاییهێنان بەو دەستبەسەرکردن و هەڕەشە و هەراسانکردنی دادوەری کە میدیاکان بێدەنگ دەکەن.
یاسای پارێزەر و شەفاف لەسەر خاوەندارێتی میدیا بۆ ڕێگریکردن لە چڕبوونەوەی خاوەندارێتی و ناکۆکی بەرژەوەندییەکان.
هەروەها بەهێزکردنی دامەزراوەکانی چاودێری سەربەخۆ گرنگن بۆ ئەو دامەزراوانەی کە دەتوانن هاوسەنگی لە نێوان میدیا و ئەو دەسەڵاتانە رابگرن ، کە جێی متمانە.
کێشەکە ئەوەیە کە بێلایەنی تەسلیم بە دەسکەوتی ماددی، نەک هەر میدیا لە ئەرکی ڕاستەقینەی خۆی بێبەش دەکات ، بەڵکو کۆمەڵگا بەلاڕێدا دەبات و ڕێگە بە دەسەڵاتە تاکڕەوەکان دەدات بەبێ لێپرسینەوە بەردەوام بن.
راستە بانگهێشتنامەکە بۆ هەموو کەسێکە بەلام ڕۆژنامەنووسان، بەڕێوەبەرانی میدیا، کۆمەڵگەی مەدەنی و بینەران پێوستە بەرامبەر دەستکاریکردنی میدیا بوەستنەوە. بێلایەنی ڕاستەقینە پێویستی بە بوێری هەیە.
بوێری ئەوەی ڕاستیەکان بڵێیت کاتێک بەرتیل، هەڕەشە، یان سوودی کاتی فریوت دەدات.
بێلایەنی دەبێت بگەڕێتەوە بۆ ویژدان و پابەندبوون بە خەڵکەوە . ئەمڕۆ دەبێت ئیتیکی کارکردن بکرێتە بنەما بۆ بنیات نانی میدیایەک کە ڕێز لە سەربەخۆ بوون و خزمەت بە ڕاستی بکات
پرسیارەکە ڕەوایە و گرنگە. ئەگەر دەزگایەکی ڕاگەیاندن یان ماڵپەڕێک بانگەشەی ئەوە بکات کە ئەجێندایەکی ڕەخنەگرانە و ستراتیژی و مرۆیی هەیە، بۆچی نابێت جیاوازی لە نێوانیاندا بکات و هەردووکیان بە یەکسانی بەرەوپێش ببات، لە پێناو داهاتی کاتی لە بەرەوپێشبردنی لیستە هەڵبژاردنەکان یان ئەو گروپانەی کە ڕەنگە لە لایەکی ململانێکاندا بن (ڕژێمی ستەمکار یان گروپی ستەملێکراو)؟
وەلامێکی روونە ، چونکە ئەمە متمانە و ئەرک و کاریگەری ئەو دەرچەیە دەخاتە ژێر پرسیارەوە و دەتوانێت زیانێکی ڕاستەقینە بە تاک و گروپە لاوازەکان بگەیەنێت.
هەروەها لە ململانێی ئەرکدا بۆ بەرەوپێشبردنی ئەکتەرە سیاسییە دژبەرەکان، شتێکی ئاساییە ، بەڵام کاتێک ئەرکی تۆ بەرگریکردنە لە مافەکانی مرۆڤ و ڕەخنەگرتن لە دەسەڵات، دژایەتییەکی ئاشکرا دروست دەکات و بێلایەنی دەکاتە نرخێکی کڕین.
بۆیە بەرپرسیارێتی بەرامبەر قوربانییەکان و بەرەوپێشبردنی گروپەکانی پەیوەست بە سەرکوتکردن یان پێشێلکاری مافەکان دەتوانێت شەرعیەتیان بەهێزتر بکات و تێچووی مرۆیی هەبێت.
شەفافیەت و دەستپاکی پیشەیی گرنگە و بینەر مافی ئەوەی هەیە بزانێت میدیا چی دەکات و ئایا کاریگەری دارایی لەسەرە یان نا.
کێشەی گەورە ئەوەیە کاتێک بینەر هەست دەکات کە دەتوانرێت میدیا بکڕدرێت، ئیتر متمانەی بە شیکاری و پەیامە ستراتیژییەکانی نییە؛ ئەمەش بە واتای لەدەستدانی کاریگەرییەکانی و بەتایبەت کاریگەری درێژخایەن دێت.
– قبوڵکردنی ڕیکلامی هەڵبژاردن بەبێ وردبینی بۆ بەرژەوەندییەکی کاتی ، میدیا دەکاتە ئامرازێکی پڕوپاگەندە و لە ڕۆڵی چاودێری و لێکۆڵینەوەی خۆی دووری دەخاتەوە.
بۆچی جیاوازی نێوان دەسەڵاتی سەرکوتکەر واتە چەوساوە گرنگە ؟
– ناهاوسەنگی دەسەڵات و گروپەکانی ناو دەسەڵات یان لایەنگرانی سەرکوتکەران بەزۆری دەستیان بە سەرچاوە و ئاسانکارییەکان دەگات، ڕیکلامەکانیان دەرئەنجامە ناهاوسەنگ و زیانبەخشەکانی بۆ گروپە لاوازەکان هەیە.
– ئەو میدیایانەی کە فەزا بە گروپی ستەمکار دەدەن بەبێ ئەوەی ڕەخنە بگرن یان هەڵوێستێک بخەنەڕوو، بەشدارن لە شەرعیەتدان و بە شێوەیەکی کاریگەر خۆی بەدەر دەکات لە ئەرکی سەرشانی لە رووی مافی مرۆڤ .
لە کۆتاییدا ئەمەوێت بڵێم متمانە و ئەرکی میدیا وەبەرهێنانێکە کە ناتوانرێت وەربگیرێتەوە. کاتێک دەزگایەکی ڕاگەیاندن کە بانگەشەی بەرگریکاری مافەکانی مرۆڤ و ڕەخنە لە دەسەڵات دەکات، بێلایەنی بە پارە دەفرۆشێت، متمانەی گشتی دەکاتە قوربانی و توانای کاریگەری درێژخایەنی لەدەست دەدات. پاراستنی شەفافیەت، جیاوازییەکی ڕوون لە نێوان ڕێکلام و ناوەڕۆک و پابەندبوون بە ستانداردە ئەخلاقییەکان باشترین ڕێگاکانن بۆ دڵنیابوون لە کاریگەری ڕاستەقینە و پاراستنی گروپە لاوازەکان.
هەموو ەکان کاتێک لەبڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی
Post Comment